PCOS -Zespół policystycznych jajników – pojęcie to wzięło się ze współistnienia kilku pozornie nie związanych ze sobą zaburzeń. Oto ich skrócona lista:
- Hiperandrogenizm – objawy hiperandrogenizmu (hirsutyzm – dodatkowe owłosienie, trądzik) lub nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych.
- Brak owulacji lub nieregularna owulacja.
- Policystyczne jajniki (12 lub więcej pęcherzyków (2-9 mm) w każdym jajniku i/lub objętość jajnika ponad 10 ml) – to oczywiście stwierdzamy w USG.
- Zaburzenia metaboliczne jak nieprawidłowy wynik testu obciążenia glukozą, otyłość, u niektórych tzw. zespół metaboliczny (współistnienie otyłości, zaburzeń cukrowych, lipidowych i nadciśnienia)
- Nieprawidłowy iloraz wyników badania poziomu hormonów przysadkowych LH i FSH.
Wg aktualnych kryteriów w rozpoznaniu PCOS liczą się pierwsze trzy grupy zaburzeń, aby rozpoznać PCOS potrzebne są dwa z nich. Pozostałe – mają charakter pomocniczy – tzn. zwracamy na nie uwagę, czy są czy ich nie ma, mają znaczenie przy leczeniu, ale nie decydują o rozpoznaniu. Rozpoznanie PCOS musi poprzedzić wykluczenie innych przyczyn zaburzeń owulacji i hiperandrogenizmu jak:
Hiperprolaktynemii i niedoczynności tarczycy. Nadnerczowych przyczyn hiperandrogenizmu (gruczolaki hormonalnie czynne, wrodzony przerost nadnerczy) .
Przyczyny PCOS
W skrócie – ilu badaczy tyle hipotez. Przyczyna jest uwarunkowana genetycznie, nieusuwalna i nieznana.
Konsekwencje PCOS
Oczywiście coś, z czym pacjentka zgłasza się do lekarza to nie stwierdzenie „chyba mam PCOS” tylko jego konsekwencje – objawy hiperandrogenizmu (hirsutyzm, trądzik) nieregularne miesiączki, problemy z zajściem w ciążę i opisane powyżej problemy metaboliczne.
Leczenie PCOS
Lekiem, który najwięcej „zamieszał” w sprawie PCOS, niejako zwrócił uwagę na konieczność rozpoznawania tego zespołu – jest metformina – lek przeciwcukrzycowy. Okazało się, iż podawanie go nie tylko może unormować gospodarkę cukrową u osób z jej zaburzeniami, nie tylko przyczynić się do spadku wagi ciała, ale również zmniejszyć objawy hiperandrogenizmu, przywrócić cykle owulacyjne i umożliwić zajście w ciążę. Podajemy go u większości chorych z otyłością i wg indywidualnych wskazań u innych pacjentek.
Trudno przecenić znaczenie redukcji masy ciała u otyłych pacjentek. Stosujemy tu wszystkie typowe metody (ograniczenia dietetyczne, sport, wsparcie psychologiczne).
Przy PCO często pojawia się insulinooporność oraz nadwaga lub otyłość. Dlatego też dieta powinna uwzględniać odpowiednio dobrany deficyt energetyczny oraz kontrolowaną ilość węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym. Niezwykle istotny jest także rodzaj i jakość spożywanych węglowodanów.
Należy wykluczyć z diety produkty o wysokim indeksie glikemicznym, takie jak np.: białe pieczywo, biały ryż, makaron i ziemniaki zwłaszcza rozgotowane, miód, dżem i słodycze.
Natomiast do zalecanych w PCOS produktów węglowodanowych o niskim IG należą między innymi: pieczywo z pełnego ziarna, ryż brązowy, kasza gryczana, nasiona roślin strączkowych, surowe warzywa. Badania wykazały, że dieta o niskim indeksie glikemicznym poprawia wrażliwość tkanek na insulinę, powoduje wzrost dobrego cholesterolu HDL i wzmaga uczucie sytości, co jest szczególnie pomocne przy odchudzaniu.
Produkty spożywcze o niskim IG, stanowiące źródło węglowodanów złożonych powinny znaleźć się w możliwie każdym posiłku. Należy jeść je co 2,5-3 godziny rozdzielone na mniejsze, równomierne porcje (najlepiej 5-6/dobę).
Osoby z zaburzeniami glikemicznymi nie mogą jednorazowo spożywać dużych ilości pokarmów, ani zbyt długo pozostawać na czczo. Trzeba pamiętać, że każda obróbka żywności, dodawanie ulepszaczy, konserwowanie, oczyszczanie np. ryżu powoduje wzrost IG.
PCOS -Zespół policystycznych jajników. Produkty o niskim IG to np. świeże i suszone: jabłka, pomarańcze, grejpfruty, gruszki, morele, czereśnie, wiśnie, truskawki, poziomki, maliny, brzoskwinie, śliwki, żurawiny itp. Sok z jabłek. Wszystkie sałaty i kapusty, szpinak, ogórki, świeża kukurydza, fasolka szparagowa, brokuły, kalafior, marchewka surowa, pomidory, papryka, zielony groszek, rzodkiewki, rzepa, szparagi, grzyby, chude mleko, maślanka, jogurty niesłodzone, kwaśne mleko, chude sery. Razowy chleb jęczmienny, chleb gryczany, pumpernikiel. Wszystkie pełnoziarniste, razowe produkowane z mąki nie rafinowanej, i makarony jasne nie rozgotowane. Otręby pszenne i owsiane, kasza jęczmienna perłowa, gryczana, całe ziarna żyta i pszenicy, Soczewica, fasola groch, soja, bób, orzechy arachidowe, tureckie, migdały, soja, nasiona słonecznika.
Również bardzo istotne są tłuszcze. Przede wszystkim trzeba zwracać uwagę na rodzaj i ilość tłuszczu gdyż wpływa on na insulinooporność. Izomery trans kwasów tłuszczowych powstające w procesie uwodorniania olejów nie tylko powodują wzrost stężenia cholesterolu całkowitego oraz LDL, ale również obniżają poziom dobrego cholesterolu HDL, zaburzają czynność układu odpornościowego, podwyższają poziom insuliny we krwi oraz zwiększają niebezpieczeństwo poronień. Z tego powodu kobietom dotkniętym zespołem policystycznych jajników zabrania się stosowania margaryn kostkowych oraz wyrobów cukierniczych, obfitujących w szkodliwe izomery, w zamian proponując tłuszcze rybie, bogate w kwasy omega-3 o działaniu przeciwzapalnym, oliwę z oliwek oraz oleje roślinne.
Jako źródło białka zaleca się natomiast nasiona roślin strączkowych (soja, groch, soczewica) pozbawione szkodliwych kwasów tłuszczowych oraz mięso ryb, drobiu, a także ser o niskiej zawartości tłuszczu. Witaminy i minerały Istnieje kilka związków, które odgrywają niebagatelną rolę w powstawaniu i terapii zespołu policystycznych jajników.
